Nie brak na naszym rynku opowieści o muzułmańskich kobietach,
maltretowanych, przymuszanych do małżeństwa, traktowanych bestialsko i
okrutnie. Nie można odmówić im faktu, że poruszają problem drastyczny,
jednocześnie jednak nie sposób nie dostrzec powtarzalności wielu z nich. Dom bez okien Nadii Hashimi różni się
znacząco od wielu innych pozycji tego typu. Wystarczy zerknąć na opis, wedle
którego ma on przedstawić m.in. sytuację kobiet w afgańskim więzieniu. Okazuje się, że autorka przygotowała dla
czytelnika więcej niespodzianek, chociaż nie wszystkie tak dobre, jak można by
tego oczekiwać.
Ziba była przykładną żoną i matką przez długich
dwadzieścia lat. Dochowała się czworga dzieci, nikt nigdy nie słyszał od niej
słowa skargi na ciężki los, na to że czasem brak jedzenia, a mąż nie wraca do
domu. Wszystko zmieniło się w dniu, gdy kobieta wyszła na podwórko, skąd
dobiegł ją hałas. Gdy jej starsze dzieci wróciły do domu ze szkoły zastały ją
siedzącą zakrwawioną przy zwłokach męża, w którego głowie tkwiła siekiera.
Ratując Zibę przed linczem ze strony rodziny zamordowanego męża, miejscowy
policjant odsyła ją do więzienia dla kobiet Czil Mahtab, gdzie ma oczekiwać na
proces. Wina kobiety wydaje się bezsporna, ona jednak nie przyznaje się do
zabicia męża, nie chce jednak zdradzić, co naprawdę wydarzyło się w zaciszu
domu.
Obrony Ziby podejmuje się młody prawnik Jusuf, który po
latach spędzonych w Stanach Zjednoczonych, powrócił do Afganistanu, gnany
idealistyczną misją naprawy ojczyzny. Na miejscu zderza się ze ścianą uprzedzeń
i zwyczajów niezrozumiałych z punktu widzenia osoby patrzącej na nie z
zachodniego punktu widzenia. Zakochany w swym kraju Jusuf zdaje sobie sprawę z
tego, że przed nim długa droga, warto ją jednak pokonywać małymi krokami, a
pierwszym z nich ma być właśnie sprawa Ziby.
Podczas lektury powieści uwagę czytelnika przyciągają
trzy zasadnicze kwestie. Pierwszą z nich, dosyć oczywistą z punktu widzenia
tematyki książki, jest wyjątkowo trudna sytuacja afgańskich kobiet. Jeszcze w
latach 80. cieszyły się one względną niezależnością, miały dostęp do polityki i
znacznie większą możliwość samo decydowania o sobie. Wraz z objęciem władzy
przez Talików, straciły wszystko, zamknięte w czterech ścianach i zdane na
łaskę męża. Mimo że ekstremiści już od kilku lat nie sprawują rządów i
oficjalnie wprowadzono już zmiany gwarantujące kobietom większe prawa, praktyka
wygląda zupełnie inaczej. Na porządku dziennym jest przemoc, aranżowanie
małżeństw młodziutkich dziewcząt z obcymi, starszymi mężczyznami i tak zwane
zabójstwa honorowe.
To właśnie z sytuacją kobiet i źle pojętym honorem
związana jest druga kwestia, która tak przyciąga uwagę, a mianowicie afgański system
sprawiedliwości w odniesieniu do kobiet. Przykład Ziby, którą wysłano do więzienia
zamiast poddać ją samosądowi, jest ewenementem, co przyznają nawet bohaterowie
powieści - w sytuacjach, gdy kobieta podnosi rękę na mężczyznę (niemal zawsze
gdy kobieta dokona czynu łamiącego surowe zwyczaje) jedynym wyrokiem może być
jej natychmiastowa śmierć. Przeniesienie akcji do więzienia pozwala na poznanie
wielu innych historii, z których część wydaje się wręcz nieprawdopodobna. Nie
trzeba wiele, by kobieta trafiła do więzienia – wystarczy cień podejrzenia, że
zhańbiła honor rodziny, spotykając się z obcym mężczyzną, czasem jedynie z nim
rozmawiając. Czasem wystarczy oskarżenie rzucone przez odrzuconego amanta.
Więzienie i tak jest jednak lepszą alternatywą niż to, co czekałoby kobietę w
jej rodzinnym domu – zdecydowana większość padłaby zapewne ofiarą honorowego
zabójstwa
Jednocześnie za sprawą Jusufa i spotkań z sędzią podczas
przygotowań do procesu czytelnik ma możliwość poznania, przynajmniej pobieżnie
sposobu prowadzenia spraw w Afganistanie, który tak bardzo różni się od realiów
panujących w Europie czy Stanach. Dla samego Jusufa jest to również szok, chociaż
z pewnością mniejszy niż byłby udziałem osoby pochodzącej zupełnie z zewnątrz.
Wreszcie, trzecią kwestią, która czyni Dom bez okien pozycją interesującą i
wyłamującą się utartemu schematowi jest… magia, która wkracza na scenę za
sprawą matki głównej bohaterki, Gulnaz, uznawanej powszechnie za czarownicę. Mamy
więc tu do czynienia z przesądami, klątwami i praktykami na pograniczu tego, co
już przestaje śmieszyć, a zaczyna przyprawiać o lekki niepokój. Nie wiadomo do
końca, czy gusła Gulnaz działają, czy to tylko przesądy i sztuczki, nadają
jednak opowieści specyficznego smaczku i klimatu.
Podsumowując, Dom
bez okien to lektura zaskakująco odbiegająca od większości powieści
przedstawiających życie kobiet w krajach muzułmańskich. Miejscami wprawdzie nabiera posmaku
zbyt gładko prostowanych wątków i aż nadto szczęśliwego rozwiązań fabularnych,
niemniej warta jest uwagi.
Recenzja napisana dla portalu DużeKa.
Spodobał Ci się ten post? Nie przegap kolejnych, będzie mi miło, jeśli mnie polubisz :)
Komentarze
Prześlij komentarz