"Odłamki" Ismet Prcić

Tytuł Odłamki
Autor: Ismet Prcić
Wydawnictwo SQN
Data wydania 2015
Stron 432

Wszyscy pochodziliśmy z tego samego miasteczka, ale uciekaliśmy z trzech zupełnie różnych krajów. Bego uciekał z Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Irfan uciekał z Socjalistyucznej Federacji Republiki Jugosławii. Ja natomiast – z nowo utworzonego, niezależnego państwa Bośni i Hercegowiny. To coś mówiło o Bałkanach. Reżimy się zmieniają, ale nie trwają długo i po jakimś czasie ludzie chcą uciekać.*

Konflikt zbrojny na Bałkanach to dla większości z nas sprawa dosyć abstrakcyjna, owszem pojawiająca się swego czasu w wiadomościach telewizyjnych, ale to wszystko. Słysząc po raz enty news na temat kolejnych walk, człowiek po prostu się znieczula i zapomina, że każda wojna ma bardzo ludzką twarz. Nie jest jedynie wzmianką relacjonowaną sucho przez znudzoną reporterkę, ale jest tragedią dla tysięcy, a czasem milionów ludzi, którym świat wali się na głowę znienacka i często nieodwracalnie.

Wojna wkroczyła w życie Ismeta Prcicia, gdy ten miał zaledwie kilkanaście lat. Codziennością stało się poczucie zagrożenia, ucieczki do schronów, gdy trwały naloty, obawa przez wcieleniem do armii. Ten obezwładniający strach wrósł w niego tak mocno, że nawet po latach spędzonych na emigracji, trauma pozostała równie silna, co wcześniej. Sposobem na poradzenie sobie z tymi przeżyciami okazały się „Odłamki”, będące elementem terapii, a jednocześnie formą rozliczenia się z przeszłością.

Czasami żartuję, że są tylko dwa powody, dla których warto pisać: terapia i zemsta. […] kiedy młody człowiek trafia do obcego kraju - nie mając ubezpieczenia, które pokryłoby koszty leczenia jego choroby psychicznej, mimo, że zdiagnozowali ją pracujący w tym kraju lekarze - pisanie stanowi wspaniałe koło ratunkowe. Nie wyleczy choroby, ale nie pozwala też w niej utonąć. Pozwala człowiekowi odróżniać to, co wie, pamięta, wyobraża sobie, pragnie, o czym marzy itd. Sprawia, że nadal jest się człowiekiem.**

Fot. Odd Andersen (źródło)

Wbrew temu, czego można by się spodziewać, Prcić odziera wojnę z całego patosu, pokazuje absurdalność przymusu zabijania człowieka, który dotąd był twoim sąsiadem, a teraz stał się wrogiem tylko ze względu na swoje pochodzenie o wzynawan wiarę. Trafia wprost do serca czytelnika, wstrząsa nim i zmusza do innego spojrzenia na wizerunek uchodźców i wojny jako takiej, serwowany nam w mediach. Pokazuje bezsensowną grozę i przemoc, widzianą oczami nastolatka, który chce kochać, bawić się, po prostu żyć, ale któremu los nie daje takiej szansy.

Język „Odłamków” jest dość prosty, czasem nieco wulgarny, a jednocześnie metaforyczny i do bólu obrazowy, naprawdę trudno uwierzyć, że to literacki debiut, nie dziwią jednak nagrody, jakie posypały się na głowę autora. To jedna z tych książek, które pozostają w głowie jeszcze długo po odłożeniu ich na półkę. Gorąco polecam!

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu SQN.

*   "Odłamki" Ismet Prcić

** Wywiad z Ismetem Prciciem (źródło)