"Mówca Umarłych" Orson Scott Card

Mówca Umarłych, Orson Scott Card
Saga Endera, Tom 2
Prószyński i -Ska, 2010

Zgodnie z zapowiedziami postanowiłam niedawno nadrobić zaległości i poznać cykl o Enderze autorstwa Orsona Scotta Carda, klasykę literatury science fiction. 

Pierwszy tom, „Gra Endera”, wprawdzie nie zachwycił mnie tak, jak się tego spodziewałam, ale spodobał mi się na tyle, by sięgnąć po jego kontynuację. Wprawdzie wcześniej wielokrotnie zarzekałam się, że choć fantasy wielbię, to science fiction nie należy do moich ulubionych gatunków, teraz zaczynam zmieniać zdanie, a „Mówca Umarłych” walnie się do tego przyczynił.

Akcja powieści toczy się trzy tysiące lat po wydarzeniach opisanych w poprzednim tomie. Podróże kosmiczne stały się codziennością, a ludzie zakładają kolonie na kolejnych planetach. Jednak wraz z wysłaniem osadników na planetę Lusitania, dokonują niezwykłego odkrycia – kolejny gatunek inteligentnych stworzeń - pequeninos zwane „prosiaczkami” (ponieważ z wyglądu przypominały świnie). Ludzie odczytują to jako okazję do zrehabilitowania się za eksterminację innego inteligentnego gatunku, Robali, do której doprowadził przed laty Ender. Z tego względu zostaje wprowadzony zakaz ingerencji w rozwój cywilizacyjny prosiaczków, a kontakty kolonistów z nowymi sąsiadami zostają ograniczone do minimum – strefę kolonii wolno opuścić jedynie naukowcom, ksenologom.

Pewnego dnia zostają odnalezione zwłoki jednego z ksenologów, zabitego i poćwiartowanego przez pozornie pokojowo nastawione prosiaczki. Po pewnym czasie ginie także jego następca. Mimo to ludzie nie chcą eskalacji konfliktu i nawet nie starają się zbytnio wnikać w przyczyny, dla których obydwaj mężczyźni stracili życie i to w tak brutalny sposób. Wszystko zmienia się, gdy na Lusitanię przybywa Mówca Umarłych, mający za zadanie przemawiać w imieniu tych, którzy zginęli. Jest nim Ender, który postanawia zrozumieć zasady postępowania prosiaczków, by zapewnić im bezpieczeństwo i móc zrehabilitować się za doprowadzenie do zniszczenia Robali.

Początkowo nieco obawiałam się, w jaki sposób autor połączy wydarzenia toczące się trzy tysiące lat po tych opisanych w „Grze Endera” z głównym bohaterem cyklu. Na szczęście udało mu się to znakomicie i przekonująco. Choć Ender postarzał się i zmienił, co zresztą było nieuniknione, nadal pozostał niezwykle wrażliwy na drugiego człowieka i pełen szczerej empatii. Spodobała mi się idea Mówcy Umarłych, który staje się katalizatorem dla wszelkich konfliktów i scysji, nawet wieloletnich. Mówiąc głośno i bez skrupułów o rzeczach bolesnych, oczyszcza atmosferę, doprowadza do swoistego katharsis, które choć wstrząsa, okazuje się uzdrawiające dla mieszkańców całej kolonii. Problemy targające życiem bohaterów można potraktować uniwersalnie – znajdziemy tu m.in. problemy małżeńskie, przemoc domową, poczucie winy prowadzące do autodestrukcji. Przemawiając głosem Endera, autor nikogo nie potępia, szuka jedynie przyczyn, które mogą doprowadzić człowieka na skraj jego odporności psychicznej, a nawet zmienić w bestię. Miejscami książce bliżej jest do powieści psychologicznej niż typowej historii sci-fi.

Zarówno w „Grze Endera”, jak i „Mówcy Umarłych”, ludzie nawiązują kontakt z obcą cywilizacją. W pierwszym przypadku zakończyło się to wojną i eksterminacją Robali. Wprawdzie po pewnym czasie zrozumiano, że był to błąd, a Obcy nie stanowili prawdziwego zagrożenia, nie przeszkodziło to ludziom wykorzystania ich technologii oraz niektórych odkryć. W przypadku prosiaczków nikt nie chciał popełnić drugi raz tego samego błędu, dlatego wprowadzono zakaz ingerencji w ich rozwój, nawet jeśli chodziło o udzielenie pomocy. Autor obnaża tu ludzką hipokryzję – sami będziemy czerpać z kontaktu z obcą cywilizację maksymalnie, ale nie przyczynimy się do rozwoju Obcych, aby przypadkiem nam nie dorównali, a nie daj Boże, okazali się lepsi. A wszystko to pod płaszczykiem haseł pełnych miłości, troski i tolerancji. Wprawdzie są to sytuacje wymyślone i hipotetyczne, ale jestem przekonana, że właśnie takie decyzje by podjęto.

„Mówca Umarłych” to nie tylko świetna kontynuacja, według mnie to historia znacznie lepsza od „Gry Endera”, choć trudno je porównać, ponieważ różni je niemal wszystko z wyjątkiem głównego bohatera. Drugi tom łączy w sobie typowe science-fiction z powieścią przygodową i psychologiczną. Polecam wszystkim fanom gatunku!